Te Ira Tangata

Ko te wāhanga tuatahi o Te Aho Matua ko Te Ira Tangata, e whakamārama ana i te āhuatanga o te katoa o te tangata me te tūhono o te tangata ki te ao wairua. He mea aukati e te ture tā te kura kāwanatanga poipoi i te taha wairua o te tamaiti, nā reira, he mea nui kia mārama te Kāwanatanga ko te taha wairua o te tamaiti Māori he mea nui me āta tiaki, me āta whāngai e te kura kaupapa Māori.

Ahakoa iti. He iti mapihi pounamu

He kākano i ruia mai i Rangiatea. E kore ia e ngaro

Kia mārama rawa te hunga whakaako ki te āhua o te tangata, kātahi anō ka taea te hanga kaupapa whakaako mō te hunga tamariki.

Te Ira Tangata

1.1 Nō ngā Rangi Tūhāhā te wairua o te tangata. I tōna whakairatanga ka hono te wairua me te tinana o te tangata. Iwā tonu ka tau tōna mauri, tōna tapu, tōna wehi, tōna iho matua, tōna mana, tōna ihi, tōna whatumanawa, tōna hinengaro, tōna auahatanga, tōna ngākau, tōna pūmanawa. Nā ka tupu ngātahi te wairua me te tinana i roto i te kōpū o te whaea, whānau noa.

1.2 Tino motuhake ēnei āhuatanga katoa. Ko tēnei hoki te kākano i ruia mai i Rangiatea. E kore ia e ngaro. Engari, ko tā ngā mātua, ko tā te whānau, ko tā te kura hoki, he mea awhi, he mea whāngai, he mea whakaako i te tamaiti kia tupu ora ai tōna katoa i roto, i te tika me te maungarongo.

1.3 Kia pakeke te tangata, kei a ia anō āna tikanga, māna anō e whakatau ko tēwhea te huarahi e hiahia ana ia ki te whai, otirā e tika ana mōna. Heoi anō, ahakoa iti ahakoa rahi kei a ia tēnei. Engari, mehemea i tipu ora tōna katoa, e kore ia e pāheke ki te hē.

1.4 Ko te ngākau te mata me te kuaha o te wairua. Otirā, ko te whiu o te kupu, ko te wero, ko te riri, ko te aroha, ko te hūmārire, me ēnei āhuatanga katoa he mea kuhu ki te ngākau titi tonu ki te wairua. Koia nei te timatanga o te kōrero 'kia ngākau māhaki'. Mā tēnei hoki ka tika te kōrero 'He oranga ngākau he pikinga waiora’.

1.5 He tapu te tangata ahakoa ko wai. Kōhungahunga mai, tamariki mai, taipakeke mai, kaumatua mai, he tapu katoa. Kia kaua te hunga o ngā Kura Kaupapa Māori e tūkino, e whakaiti, e whakaparahako i te tangata, e mahi pūhaehae rānei ki ētahi atu. Kia ngākau māhaki rātou ki a ātou, ki te iwi ānui, ki a Tauiwi hoki.

1.6 He tapu tō te wahine he tapu anō tō te tāne. Kia kaua tētahi e whakaiti i tētahi. Engari kia whakanui tētahi i tētahi i runga i te mōhio mā te mahi ngātahi ā te wahine me te tāne e tupu ora ai ngā tamariki me te iwi hoki.

Kotiro, he mokopuna koe nā Hinetitama

Waiwai ana ngā karu te tirohanga atu.

1.7 He tapu te tinana o te tangata. Nō reira he mahi nui tērā, ko te whakaako i te tamaiti ki ngā āhuatanga whakapakari i tōna tinana, kia tupu ai tōna hauora. Kia mōhio te hunga tamariki ki ngā kai pai, ki ngā kai kino. Kia mōhio hoki ki te painga o te korikori tinana, o te mirimiri tinana, o ngā rongoā a Tāne Whakapiripiri. Kia kaua ia e tūkino i tōna tinana i te tinana hoki o tētahi atu.